Dinozorlar ortalama kaç yıl yaşadı?
Cameron Duke
Dinozorlar fosillerinde kendilerini nasıl korudukları, ne yedikleri ve hatta bazen nasıl öldükleri gibi pek çok bilgi bırakmışlardır. Peki bu hayvanlar öldüklerinde kaç yaşındaydılar; Genç, orta yaşlı veya yaşlı olduklarına dair rastgele bir ipucu bıraktılar mı?
Cevap basitçe “evet”; büyük ölçüde fosilleşmiş kemiklerindeki ‘büyüme halkaları’ sayesinde. Ağaç halkalarına benzer şekilde dizilen bu halkalar, son birkaç on yılda keşfedildi ve kanatsız dinozorların, bazen devasa boyutlara ulaşsalar da, çok uzun yaşamadıklarını ortaya çıkardı.
Örneğin, şimdiye kadar keşfedilen ve Chicago Field Müzesi’nde sergilenen en eksiksiz Tyrannosaurus rex örneklerinden biri olan ‘korkunç Sue’, büyüme halkalarına bakılırsa 28 yaşında öldü. ABD’deki Maryland Üniversitesi’nden omurgalı paleontolog Thomas Holtz, WordsSideKick.com’a otçul ördek gagalı dinozorların yalnızca on veya yirmi yıl yaşadığını söyledi. Paleontologlar başlangıçta bu genç yaşlara şaşırdılar.
BOYUT NE KADAR ETKİLİDİR?
İskoçya’daki Edinburgh Üniversitesi’nden omurgalı paleontoloğu Steve Brusatte, WordsSideKick.com’a şöyle konuştu: “Birçok insanın, en azından bazı dinozorların uzun ömürlü oldukları için gerçekten büyük olmaları gerektiği izlenimine sahip olabileceğini düşünüyorum.” “Bilim adamları kesinlikle öyle düşünüyorlardı.”
Günümüzde büyük hayvanlar uzun ömürlü olma eğilimindedir. Yeryüzünde yaşayan en büyük kara hayvanı olan Afrika çalı filleri (Loxodonta africana) 70 yıla kadar yaşayabilirken, kutup balinaları (Balaena mysticetus) 200 yıla kadar yaşayabilir.
Ancak dinozorlar farklı bir hikaye. Holtz, ince bir hayvan kemiği diliminin, kemiğin dışa doğru büyümesiyle oluşturulan bir dizi paralel çizgi içerdiğini bildirdi. Her geçen yıl yeni bir seri ortaya çıkıyor; Dolayısıyla bu çizgilerin sayılması, hayvanın yaşının doğru bir şekilde tahmin edilmesini mümkün kılar.
Bu çizgiler hayvanların büyüme sürecindeki yıllık değişikliklerle oluşur. Havaların sıcak olduğu ve yiyeceğin bol olduğu ilkbahar ve yaz aylarında hayvanların daha hızlı büyümelerini sağlayacak besinin bol olduğunu gösteriyor. Ancak kış aylarında havalar soğuduğunda ve besin maddeleri kıtlaştığında büyüme yavaşlar. Büyüme sürecindeki bu yavaşlamalar kemik katmanlarının ortasında çizgiler şeklinde ortaya çıkar.
Öte yandan bu büyüme ölçüm tekniğinin bazı zorlukları da bulunmaktadır. Bunlardan biri, kemiğin içindeki kemik iliği üreten oda olan ‘medüller boşluk’tan kaynaklanır. Kemik büyüdükçe medüller boşluk da büyür, böylece bu genişleme süreci sırasında oluşan erken büyüme halkalarının bir kısmı silinir. Holtz, bu sorunun üstesinden gelmek için araştırmacıların, potansiyel toplam sayıyı tahmin etmelerine yardımcı olmak için daha küçük bireylere ait kemikleri daha büyük bireylerdeki eksik çizgilerin üzerine yerleştirebileceklerini söyledi.
Diğer bir zorluk ise kemik tipidir. Büyüme halkalarının tespiti söz konusu olduğunda bazı kemikler diğerlerinden daha düzdür. Brusatte, “Çok fazla stres veya ağırlık taşımayan kaburga veya fibula gibi kemikler daha temiz bir büyüme kaydına sahip olma eğilimindedir” dedi.
ATMIŞ YILINA KADAR YAŞAYAN İNSANLAR DA VARDI
Her ne kadar dinozorlar günümüzdeki bazı büyük hayvanlar kadar uzun yaşamamış olsalar da, bir takım benzerlikler bulunmaktadır. Örneğin, büyük hayvanlar küçük hayvanlara göre daha uzun yaşama eğilimindedir ve aynı durum genellikle dinozorlar için de geçerlidir. Holtz’a göre, şimdiye kadar yaşamış en büyük dinozorları da içeren, uzun boyunlu yaprak yiyicilerden oluşan bir grup olan ‘Sauropodlar’, muhtemelen tüm dinozorlar arasında en uzun ömre sahip olanıdır; bilinen en eski Sauropod’lar yaklaşık 60 yıl yaşamaktadır.
Buna karşılık, 50 kiloluk ‘Stenonychosaurus inequalis’ tam boyutuna yalnızca üç ila beş yıl içinde ulaştı ve muhtemelen bundan sonra da çok uzun süre yaşamadı.
Dinozorların ömrünün neden bu kadar kısa olduğuna dair bazı fikirler var. Brusatte, metabolizmalarının veya kalorileri güce dönüştürmek de dahil olmak üzere vücudun kimyasal süreçlerinin muhtemelen bir rol oynadığını söyledi. Bazı dinozorların en azından kısmen sıcakkanlı olduğunu ve sürüngenler söz konusu olduğunda şaşırtıcı derecede hızlı metabolizmalara sahip olduklarını, bunun da hızlı büyümeye ve erken ölüme yol açabileceğini ekledi.
Belki de faktörlerden biri üremeydi. Holtz, birçok dinozorun çok büyük kümeler halinde yumurta bıraktığını, bunun da kısa sürede çok sayıda yavru ürettiklerini gösterdiğini belirtti. Ancak filler ve balinalar gibi uzun ömürlü memeliler daha yavaş ürerler; Durum böyle olunca doğal seçilim daha uzun bir ömrü ödüllendiriyor. Ancak bu hipotezin de birçok kusuru var. Örneğin Galapagos kaplumbağaları (Chelonoidis niger) çok miktarda yumurta üretebilirken aynı zamanda yüzlerce yıl yaşayabilirler; Bu nedenle aynı anda çok sayıda yavru meydana gelmesi, ömrün sürekli olarak kısalacağı anlamına gelmez.
Sonuçta kanatsız dinozorların neden bu kadar erken tükendiğini hâlâ bilmiyoruz.
Orijinal makale WordsSideKick.com web sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
